Bạn từng nghe đến “đấu thầu” nhưng chưa hiểu rõ khái niệm đấu thầu là gì? Cách thức diễn ra như thế nào ? Bài viết này Việt Long VID sẽ giúp bạn nắm vững từ khái niệm cơ bản đến quy trình, hình thức và vai trò của đấu thầu là gì trong doanh nghiệp cũng như các dự án đầu tư. Hãy cùng tìm hiểu ngay nhé!
Đấu thầu là gì?
Đấu thầu được hiểu là quá trình mà các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp hoặc Chính phủ tiến hành lựa chọn nhà thầu, nhà cung cấp phù hợp để ký kết hợp đồng thực hiện các dịch vụ như tư vấn, phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp công trình hoặc triển khai dự án đầu tư, kinh doanh.
Hoạt động đấu thầu hiện nay bao gồm đấu thầu công (mua sắm công) và đấu thầu hàng hóa, dịch vụ, được tiến hành dựa trên những nguyên tắc quan trọng sau:
- Đảm bảo cạnh tranh: Quá trình lựa chọn nhà thầu phải tuân thủ quy định pháp luật, bảo đảm tính cạnh tranh công bằng giữa các bên tham dự.
- Công bằng và minh bạch: Tất cả thông tin liên quan đến dự án, yêu cầu và kết quả đấu thầu đều phải được công bố rõ ràng, giúp các bên tham gia có cơ sở tiếp cận bình đẳng.
- Tối ưu hóa giá trị: Mục tiêu của đấu thầu là tìm ra nhà thầu có năng lực tốt nhất, mang lại sản phẩm hoặc dịch vụ chất lượng cao với chi phí hợp lý, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế.
- Trách nhiệm giải trình: Các quyết định và quy trình trong đấu thầu cần được công khai, minh bạch, nhằm củng cố niềm tin và tạo sự tin cậy giữa các bên liên quan.
Lý do cần thực hiện đấu thầu là gì?
Đấu thầu được tổ chức nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh minh bạch và công bằng giữa các nhà thầu hoặc nhà đầu tư. Thông qua quá trình cạnh tranh đó, bên mời thầu có thể lựa chọn được đối tác đáp ứng tốt nhất các yêu cầu về kỹ thuật, chất lượng và chi phí, đảm bảo mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất cho dự án.
Vì vậy, đấu thầu không chỉ là một thủ tục bắt buộc trong nhiều trường hợp, mà còn là một hình thức kinh doanh hiện đại, phản ánh tính văn minh và chuyên nghiệp trong nền kinh tế thị trường. Hoạt động này góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, hạn chế tiêu cực và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Đối với các gói thầu sử dụng ngân sách nhà nước, việc tổ chức đấu thầu phải tuân thủ theo quy định của Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 ban hành năm 2013.
Trong khi đó, đấu thầu trong khu vực tư nhân không bắt buộc phải áp dụng Luật Đấu thầu, tuy nhiên bên mời thầu có thể chủ động áp dụng quy trình này để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả khi lựa chọn nhà cung cấp.
Quy trình đấu thầu cơ bản bao gồm những gì?
Quy trình đấu thầu là chuỗi các bước được thực hiện nhằm lựa chọn nhà thầu hoặc nhà đầu tư phù hợp nhất, đảm bảo tính minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn vốn. Dưới đây là các bước cơ bản trong quy trình đấu thầu theo quy định hiện hành:
Chuẩn bị hồ sơ mời thầu (HSMT)
Trước khi tổ chức đấu thầu, bên mời thầu cần xây dựng và hoàn thiện bộ hồ sơ mời thầu với các nội dung chi tiết, bao gồm:
- Thông tin về gói thầu: Tên, phạm vi công việc, thời gian thực hiện.
- Yêu cầu kỹ thuật: Các tiêu chuẩn về chất lượng, vật tư, công nghệ.
- Điều kiện tài chính: Ngân sách dự kiến, phương thức thanh toán.
- Hình thức đấu thầu: Rộng rãi, hạn chế, một giai đoạn hay hai giai đoạn.
- Tiêu chí đánh giá: Cách thức chấm điểm, tiêu chí ưu tiên lựa chọn nhà thầu.
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng HSMT giúp đảm bảo quá trình đấu thầu diễn ra công bằng và rõ ràng ngay từ đầu.
Công bố thông tin mời thầu
Sau khi hoàn tất hồ sơ, thông báo mời thầu sẽ được công khai trên các kênh chính thức như
- Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia: https://muasamcong.mpi.gov.vn
- Báo đấu thầu và các phương tiện truyền thông khác
- Trang thông tin điện tử của chủ đầu tư hoặc đơn vị tổ chức đấu thầu
Thông báo thường bao gồm:
- Thời gian phát hành hồ sơ mời thầu
- Thời điểm đóng/mở thầu
- Thông tin liên hệ để giải đáp thắc mắc
Công khai thông tin là bước quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và tạo cơ hội bình đẳng cho mọi nhà thầu.
Tiếp nhận và đánh giá hồ sơ dự thầu
Khi các nhà thầu nộp hồ sơ, bên mời thầu sẽ tiến hành kiểm tra, đánh giá dựa trên các nhóm tiêu chí sau:
- Tính hợp lệ của hồ sơ:
- Hồ sơ có đầy đủ và đúng biểu mẫu không?
- Nộp đúng thời hạn quy định không?
- Có đáp ứng yêu cầu pháp lý không?
- Đánh giá hồ sơ kỹ thuật:
- Năng lực, kinh nghiệm của nhà thầu có phù hợp không?
- Giải pháp kỹ thuật có khả thi, hiệu quả không?
- Có ứng dụng công nghệ tiên tiến, tiết kiệm chi phí không?
- Năng lực, kinh nghiệm của nhà thầu có phù hợp không?
- Đánh giá hồ sơ tài chính:
- So sánh giá dự thầu giữa các đơn vị.\
- Kiểm tra phương án tài chính và khả năng tối ưu ngân sách.
Chỉ các hồ sơ đạt yêu cầu kỹ thuật mới được xem xét về giá tài chính, nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả đầu tư.
>> Có thể bạn quan tâm: Dịch Vụ Tư Vấn Đầu Tư Chuyên Nghiệp Tại Bình Dương
Chấm điểm và lựa chọn nhà thầu
Hội đồng xét thầu sẽ tổng hợp và chấm điểm dựa trên các tiêu chí cụ thể:
- Năng lực kỹ thuật: chiếm 40-60% tổng điểm.
- Giá dự thầu: chiếm 30-50% tổng điểm.
- Các yếu tố khác: tiến độ, bảo hành, điều khoản hợp đồng,…
Nhà thầu có tổng điểm cao nhất sẽ được đề xuất trúng thầu. Trong trường hợp hai đơn vị đạt điểm tương đương, bên mời thầu có thể ưu tiên phương án có giải pháp kỹ thuật tốt hơn hoặc giá cạnh tranh hơn. Kết quả đấu thầu phải được công bố công khai để đảm bảo minh bạch.
Các hình thức đấu thầu hiện hành
Đấu thầu rộng rãi
Đấu thầu rộng rãi là hình thức lựa chọn nhà thầu hoặc nhà đầu tư không giới hạn số lượng bên tham dự, tạo điều kiện cho nhiều đơn vị cùng tham gia cạnh tranh.
Hình thức này được áp dụng phổ biến nhất, trừ những trường hợp đặc biệt được quy định riêng trong các điều khoản tiếp theo của Luật Đấu thầu 2013.
Đấu thầu hạn chế
Đấu thầu hạn chế được áp dụng khi gói thầu có yêu cầu kỹ thuật cao hoặc mang tính đặc thù, chỉ một số nhà thầu có năng lực chuyên môn mới đáp ứng được.
Việc lựa chọn nhà thầu trong trường hợp này giúp đảm bảo chất lượng và tính chuyên nghiệp của dự án.
Chỉ định thầu
Chỉ định thầu là hình thức lựa chọn trực tiếp một nhà thầu cụ thể trong các tình huống đặc biệt, khẩn cấp hoặc mang tính bí mật.
Hình thức này được áp dụng trong các trường hợp như:
- Khắc phục sự cố bất khả kháng, thiên tai, dịch bệnh, hoặc nhằm bảo đảm bí mật nhà nước.
- Gói thầu cấp bách liên quan đến quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia.
Các gói thầu có tính tương thích công nghệ, bản quyền, hoặc cần đảm bảo tính đồng bộ với dự án trước đó. - Các công trình nghệ thuật, tượng đài, hoặc dự án có yếu tố bản quyền thiết kế.
Việc chỉ định thầu phải đáp ứng các điều kiện về phê duyệt kế hoạch, dự toán, nguồn vốn, thời gian thực hiện và năng lực nhà thầu, đồng thời vẫn khuyến khích ưu tiên các hình thức lựa chọn khác khi có thể.
Chào hàng cạnh tranh
Chào hàng cạnh tranh được áp dụng cho các gói thầu có giá trị nhỏ, có tính chất đơn giản, thông dụng như dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa sẵn có hoặc công trình xây lắp nhỏ.
Hình thức này giúp tiết kiệm thời gian và chi phí, nhưng vẫn đảm bảo tính minh bạch thông qua việc lấy báo giá từ nhiều đơn vị có năng lực tương đương.
Mua sắm trực tiếp
Mua sắm trực tiếp áp dụng khi gói thầu mới có tính chất tương tự với gói thầu trước đó đã được lựa chọn nhà thầu thông qua đấu thầu rộng rãi hoặc hạn chế.
Điều kiện là quy mô gói thầu nhỏ hơn 130% so với gói trước, đơn giá không vượt quá và thời gian giữa hai gói thầu không quá 12 tháng kể từ ngày ký hợp đồng cũ.
Trường hợp nhà thầu cũ không thể tiếp tục, có thể lựa chọn đơn vị khác nếu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và kinh nghiệm tương đương.
Tự thực hiện
Hình thức tự thực hiện được áp dụng khi chính tổ chức quản lý hoặc sử dụng gói thầu có đủ năng lực kỹ thuật, tài chính và kinh nghiệm để tự tiến hành công việc, thay vì thuê nhà thầu bên ngoài.
Cách làm này giúp tiết kiệm chi phí và chủ động về tiến độ triển khai.
Tham gia thực hiện của cộng đồng
Đây là hình thức đặc biệt, cho phép cộng đồng dân cư, tổ chức, nhóm thợ địa phương tham gia thực hiện một phần hoặc toàn bộ gói thầu.
Hình thức này thường áp dụng trong các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án xóa đói giảm nghèo hoặc công trình quy mô nhỏ tại vùng sâu, vùng xa, hải đảo, nơi có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn.
Lựa chọn trong trường hợp đặc biệt
Với các gói thầu có tính chất đặc thù hoặc điều kiện riêng biệt mà không thể áp dụng những hình thức nêu trên, người có thẩm quyền sẽ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét và quyết định phương án lựa chọn nhà thầu phù hợp.
Lưu ý:
- Khi thực hiện lựa chọn nhà thầu hoặc nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền phải nêu rõ lý do không thể áp dụng các hình thức đấu thầu thông thường trong văn bản đề nghị phê duyệt phương án lựa chọn nhà thầu.
- Tất cả các hình thức đấu thầu nêu trên đều có thể được áp dụng trong hoạt động đấu thầu công (mua sắm công), tùy vào tính chất và yêu cầu của từng gói thầu cụ thể.
- Riêng đấu thầu mua sắm hàng hóa và dịch vụ, chỉ áp dụng hai hình thức là đấu thầu rộng rãi và đấu thầu hạn chế, các hình thức còn lại không được phép sử dụng trong loại hình đấu thầu này
Vai trò của đấu thầu đối với các chủ thể tham gia
Vai trò của đấu thầu đối với chủ đầu tư
Đối với chủ đầu tư, đấu thầu là công cụ giúp:
- Đảm bảo chất lượng và tiến độ dự án: Thông qua việc lựa chọn nhà thầu có năng lực, chủ đầu tư có thể kiểm soát tốt hơn chất lượng và thời gian thi công.
- Tiết kiệm chi phí đầu tư: Cạnh tranh về giá giúp giảm thất thoát, lãng phí vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
- Tăng cường quản lý vốn: Quy trình đấu thầu minh bạch giúp chủ đầu tư sử dụng vốn hiệu quả hơn, đồng thời phòng tránh rủi ro tài chính.
Giữ quyền chủ động: Không phụ thuộc vào một đơn vị duy nhất trong quá trình triển khai dự án. - Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh: Khuyến khích sự chuyên nghiệp hóa giữa các doanh nghiệp xây dựng.
- Nâng cao năng lực nội bộ: Quá trình tổ chức và quản lý đấu thầu giúp đội ngũ của chủ đầu tư rèn luyện kỹ năng, nâng cao trình độ chuyên môn.
Vai trò của đấu thầu đối với nhà thầu
Với các doanh nghiệp hoặc cá nhân tham gia đấu thầu, đây là cơ hội để khẳng định năng lực và mở rộng thị trường.
Cụ thể:
- Tạo cơ hội phát triển kinh doanh: Tham gia đấu thầu giúp nhà thầu tìm kiếm, ký kết các hợp đồng có giá trị, tạo việc làm cho người lao động.
- Thúc đẩy năng lực cạnh tranh: Nguyên tắc công khai và bình đẳng buộc nhà thầu phải không ngừng đổi mới công nghệ, cải thiện quy trình và tối ưu chi phí.
- Nâng cao năng lực kỹ thuật và quản lý: Để trúng thầu, nhà thầu cần đầu tư trọng điểm vào thiết bị, nhân lực và công nghệ, từ đó phát triển bền vững hơn.
- Cải thiện hiệu quả kinh doanh: Đấu thầu giúp doanh nghiệp rèn luyện khả năng quản trị chi phí, quản lý tài chính và chiến lược giá thầu hợp lý.
Nói cách khác, đấu thầu vừa là thử thách, vừa là cơ hội giúp doanh nghiệp trưởng thành, chuyên nghiệp hơn trong môi trường cạnh tranh.
Vai trò của đấu thầu đối với ngân sách Nhà nước
Đấu thầu đóng vai trò cốt lõi trong việc quản lý, phân bổ và sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước.
Theo nhiều nghiên cứu quốc tế, giá trị mua sắm công thường chiếm 15-20% GDP quốc gia. Đây là lĩnh vực then chốt trong phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt ở các ngành như giao thông, y tế, giáo dục và hạ tầng công cộng.
Tại Việt Nam, trong bối cảnh ngân sách còn hạn chế, đấu thầu trở thành giải pháp hữu hiệu để tiết kiệm chi tiêu công, chống lãng phí và nâng cao hiệu quả đầu tư. Thực tế cho thấy, thông qua đấu thầu rộng rãi và đấu thầu qua mạng, nhiều địa phương đã tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng ngân sách mỗi năm.
Ngoài ra, hoạt động đấu thầu còn:
- Tăng cường tính minh bạch trong chi tiêu công.
Giúp người dân giám sát việc sử dụng ngân sách – tiền thuế của mình. - Giảm thiểu rủi ro tham nhũng và thất thoát nhờ quy trình kiểm soát chặt chẽ.
Vai trò của đấu thầu trong kinh tế quốc tế
Trên bình diện toàn cầu, đấu thầu là một công cụ điều tiết và phát triển thị trường vô cùng quan trọng, thể hiện ở các khía cạnh sau:
- Tăng tính cạnh tranh quốc tế: Giúp người mua (bên mời thầu) và người bán (nhà thầu) gặp nhau trong môi trường công khai, bình đẳng.
- Phát triển thị trường và doanh nghiệp: Thúc đẩy chuyên môn hóa, tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng quy mô, chống lại tình trạng độc quyền.
- Hỗ trợ quản lý chi tiêu công: Giúp chính phủ sử dụng hiệu quả nguồn vốn, chống thất thoát và lãng phí.
- Phòng chống tham nhũng: Cùng với pháp luật về tiết kiệm và chống lãng phí, đấu thầu là công cụ hữu hiệu để nâng cao tính liêm chính trong khu vực công.
- Thúc đẩy chuyển giao công nghệ và hợp tác quốc tế: Đấu thầu quốc tế tạo điều kiện cho các nước đang phát triển tiếp cận công nghệ, kỹ thuật và tri thức tiên tiến từ các tập đoàn lớn.
- Thúc đẩy cải cách kinh tế: Giúp chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế “xin – cho” sang môi trường cạnh tranh minh bạch, góp phần dân chủ hóa và hiện đại hóa nền kinh tế
Tóm lại, việc hiểu rõ đấu thầu là gì giúp các cá nhân, doanh nghiệp và cơ quan nhà nước nắm vững bản chất, quy trình cũng như vai trò quan trọng của hoạt động này trong nền kinh tế hiện đại. Đấu thầu không chỉ là công cụ bảo đảm tính cạnh tranh, công bằng và minh bạch, mà còn là giải pháp hiệu quả để tối ưu chi phí, nâng cao chất lượng dự án và sử dụng nguồn vốn hợp lý.
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, việc tuân thủ quy định pháp luật và vận dụng đúng quy trình đấu thầu sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín, phát triển bền vững và tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài trên thị trường. Nếu bạn vẫn còn thắc mắc về đấu thầu là gì hay hình thức đấu thầu phù hợp với dự án của mình, hãy liên hệ ngay với Việt Long VID để được đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm tư vấn và hỗ trợ chi tiết nhất.
- Địa chỉ: Số 385/2A Nguyễn Chí Thanh, tổ 67, khu 7, Phường Tương Bình Hiệp, Thành phố Thủ Dầu Một, Tỉnh Bình Dương
- Hotline: 0911882040
- Email: vietlongvid@gmail.com
